We maken allen deel uit van onze voortdurend veranderende maatschappij. We moeten leerlingen leren om nieuwsgierig te zijn en daarin verwondermomenten te vinden. Inzetten op hun verbeeldingskracht, hun onderzoekend en ontwerpend vermogen en hun zintuigen zorgen voor een grotere betrokkenheid. Want techniek is leuk!
Niets is aanstekelijker dan een leraar die ook nieuwsgierig is en zijn leerlingen verwondert met eigen ontdekkingen en vragen.
In onze dagelijkse klaspraktijk doen zich heel vaak heel gewone situaties voor waarin we aandacht kunnen hebben voor techniek. Een deur die piept, licht dat knippert, een pen die niet meer schrijft, natte (maar bij sommige ook droge) voeten na een regenbui … Als leraar kun je daarin leerkansen zien. Door niet meteen een antwoord te geven, maar daarentegen goede onderzoeks- en ontwerpvragen te stellen, zetten we onze leerlingen aan het denken. Waarvoor dient het? Waarvan is het gemaakt? Hoe werkt het? Hoe gebruik je het? Hoe zijn de delen aan elkaar bevestigd? Kun je het ook voor iets anders gebruiken? Hoe wordt het gemaakt? Hoe kun je het onderhouden? Hoe zag het er vroeger uit? …
- Ervaren: Er doet zich iets voor, het kind beleeft/ondervindt dat, wordt dat gewaar en voelt er iets bij. (beleven, bezoeken, proeven, horen, ruiken, kijken, luisteren, voelen, in contact komen met, ontdekken, bewust worden van, zich verwonderen, bewonderen, exploreren en experimenteren…)
- Onderzoeken: De leerling gaat vanuit een bewuste doelgerichtheid (geëxpliciteerde onderzoeksvraag) systematisch handelen. ((be)vragen (vragen stellen, hypotheses formuleren), gericht waarnemen, meten, opzoeken, vergelijken, uittesten, gericht exploreren en experimenteren…)
- Vaststellen: De leerling doet door middel van ervaren, exploreren, experimenteren en/of onderzoeken een inzicht op. De leerling is zich hiervan bewust. (aanwijzen, (af)lezen, inzicht verwerven, besluiten, naar waarde beoordelen, zien van wetmatigheden…)
- Uitdrukken: De leerling maakt inzichten naar anderen toe duidelijk. Dit kan verschillende vormen van expliciteren, duiden en illustreren aannemen. (illustreren, in interactie gaan over, delen, (na)vertellen, schetsen, tekenen, uitbeelden, verslag uitbrengen, (be)schrijven, verwondering en bewondering tonen, oordelen, uitspreken, duiden, vieren…)
Illustratie: In de eerste graad wordt gesproken over de fietshelm naar aanleiding van een fietsongeval met een leerling van de school.
-
- Ervaren: de leerlingen vertellen over hun eigen fietservaring (ook achterop de fiets); waarom is een fietshelm zo belangrijk?
- Onderzoeken: het hoofd wordt vergeleken met een ei; ei op verschillende manieren en met verschillende materialen inpakken; met een speelgoedauto op elektriciteit met beschermd ei op het dak tegen een muur rijden
- Vaststellen: wanneer wordt een ei het best beschermd? De klas vergelijkt ook een aantal fietshelmen en bespreekt ze naar vorm, kleur + test ze uit door ze op te zetten en zelf met de vuist op het hoofd te slaan
- Uitdrukken: wanneer is een fietshelm goed? Waarom is een fietshelm belangrijk? Leerlingen spreken een eigen engagement uit.
Elk onderwijsarrangement is doelgericht en vertrekt vanuit een focus met een aantal evalueerbare en/of observeerbare (generieke) doelen.
Illustratie : De peuters kregen van Sinterklaas een poetskar met poetsmateriaal voor binnen en buiten. Juf Ellen trekt de kar naar de speelplaats om samen met de kinderen de speelplaats op te ruimen. Papiertjes worden opgeraapt met grijpers, zand wordt bijeengeveegd met stoffer en blik en de vuilbakken krijgen een nieuwe afvalzak. Al handelend ontdekken de leerlingen de functies van de materialen en de meest efficiënte werkwijzen.
Illustratie: Een deel van de speelplaats is ingericht als
‘avonturenhoek’. Een verrassingskist met spelmateriaal wordt regelmatig
verrijkt en is bedoeld als spelprikkel. Niets moet, alles mag. Rond het gebruik
van de materialen zijn wel afspraken gemaakt. Die moeten telkens oordeelkundig
gebruikt en netjes opgeruimd worden.
Het is van belang om als leraar aandacht te besteden aan de taalontwikkeling van de leerlingen gedurende de hele dag, dus ook bij elk onderwijsarrangement in verband met techniek. Taalgericht onderwijs is onderwijs waarin je, naast aandacht voor inhouden, ook voldoende en expliciet aandacht hebt voor taal.
Het effect van taalgericht wetenschaps- en techniekonderwijs op de motivatie en het leerrendement werd gemeten in twee Vlaamse klassen van de lagere school. Een bestaand lessenpakket over het thema ‘energie’ werd aangepast volgens de principes van taalgericht vakonderwijs om vervolgens onderwezen te worden in een meertalige klas en een eentalige klas. Zowel de intrinsieke motivatie als het leerrendement stegen, waarbij de intrinsieke motivatie sterker steeg in de meertalige klas. (Levende Talen Tijdschrift Jaargang 20, nummer 1, 2019; Elena Schutjes)
Onderzoeken gaat uit van de basisvraag ‘Hoe zit dat?’. Een leerproces waarbij men door systematisch te denken en te handelen antwoorden probeert te vinden op de onderzoeksvragen.
Praktijkvoorbeeld : Juf, waar gaat die plas naartoe? Na een fikse regenbui staan er plassen op de speelplaats. De kleuters van juf Lindsey verwonderen zich over de grootte van de plassen en ontdekken hoe hij kleiner wordt om uiteindelijk te verdwijnen. Waar gaat die plas dan naartoe?
Ontwerpen gaat uit van de vraag ‘Hoe maak ik dit (beter)?’. Het is een creatief proces waarbij men vertrekt vanuit een behoefte en resulteert in de praktische uitwerking van een ontwerp.
Praktijkvoorbeeld : Spelen met Clicks. In de constructiehoek ligt een ruim aanbod van houten bouwblokken, meccano, buizen, K’nex, Clicks, … Wannes kiest doelbewust de Clicks en bouwt een auto naar eigen idee.
Meer informatie over onderzoekend en ontwerpend leren vind je op onze PRO.-site.
Laat je inspireren door de praktijkvoorbeelden uit de Zill-bibliotheek waarbij (aspecten van) onderzoekend en ontwerpend leren aan bod komen: Paddenstoelen moeten recht blijven staan, De snelste auto op dopjeswielen, Ik bouw een brug, Een mantel voor schimmel, Grote taart, kleine voeten.